Οι ιδέες άλλαξαν την ανθρωπότητα , πάρτε τα πράγματα σε αυτό τον κόσμο που δεν σας αρέσουν και γυρίστε τα ανάποδα και μπορείτε να ξεκινήσετε από σήμερα. Μια ιδέα και αλλάξτε τον κόσμο .....
Έχουν γραφτεί και συνεχώς γράφονται πολλά για το πώς να αποφύγουμε, να απομακρύνουμε ή να «διακτινίσουμε» τους τοξικούς ανθρώπους από τη ζωή μας. Έχουμε όμως ποτέ σκεφτεί ότι ίσως κι εμείς να έχουμε κάποιες συμπεριφορές οι οποίες θεωρούνται τοξικές; Αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας, θα αναγνωρίσουμε ότι στη ζωή μας υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι οι οποίοι απομακρύνθηκαν. Μπορεί να μην μας άρεσε κάτι σε εκείνους ή μπορεί να είχαμε εμείς κάποια από τις παρακάτω τοξικές συμπεριφορές:
1. Τα παίρνουμε όλα προσωπικά
Η αλήθεια είναι ότι αυτό που κάνουν και αυτό που λένε οι άλλοι για εμάς έχει να κάνει περισσότερο με εκείνους παρά με μας. Το πώς αντιδρούν σε σχέση με το άτομό μας έχει να κάνει και με τις δικές τους εμπειρίες, τις δικές τους πληγές, τα δικά τους πιστεύω και τα δικά τους νοητικά πρότυπα. Αν κάποιος πιστεύει ότι είμαστε ο καλύτερος ή ο χειρότερος άνθρωπος που έχει γνωρίσει, αυτό έχει να κάνει με τον ίδιο. Όλη η απογοήτευση, η στενοχώρια και ο πόνος προέρχονται επειδή παίρνουμε τα πράγματα τόσο μα τόσο προσωπικά. Είναι πιο αποτελεσματικό να αφήνουμε τον καθένα να έχει την άποψή του (είτε του τη ζητήσεις είτε όχι το ίδιο κάνει, πάντα θα την έχει) και να αρχίσουμε να ενεργούμε μέσα από την καρδιά μας, την διαίσθησή μας, τη δική μας σοφία και να είμαστε εμείς οι καθοδηγητές μας.
2. Ενεργούμε σαν να είμαστε θύματα
Μια άλλη τοξική συμπεριφορά είναι να παραπονιόμαστε συνεχώς και να αισθανόμαστε πως είμαστε τα θύματα. Είναι μια τοξική στάση και μας κάνει να παραμένουμε ακινητοποιημένοι. Επίσης έχοντας την αίσθηση πως είμαστε μονίμως τα θύματα, μας κάνει να πιστεύουμε πως δεν έχουμε δύναμη να αγωνιστούμε και να οδηγήσουμε τη ζωή μας εκεί που θέλουμε. Έχουμε περισσότερη δύναμη, περισσότερη εξουσία και περισσότερη επιρροή πάνω στη ζωή μας απ’ ότι πιστεύουμε. Μόλις σταματήσουμε να κάνουμε συνεχώς παράπονα και αρνηθούμε να δούμε ξανά τον εαυτό μας σαν ένα μικρό άβουλο πλάσμα, θα αναγνωρίσουμε τις δυνατότητες μας.
3. Έχουμε έμμονες αρνητικές σκέψεις
Είναι δύσκολο να βρίσκεται κανείς με ανθρώπους που συνέχεια και ασταμάτητα μιλάνε για τα άσχημα και κακά πράγματα που τους συμβαίνουν, τους είχαν συμβεί ή που θα τους συμβούν, που συνεχώς αναφέρουν τα όσα έχουν υποφέρει και πόσο άδικη ήταν η ζωή μαζί τους. Ως αγύριστα κεφάλια κάποιοι αρνούμαστε να δούμε οτιδήποτε θετικό στοιχείο έχει η ζωή και οποιοδήποτε θετικό δίδαγμα ή μήνυμα είχε να μας προσφέρει η μέχρι τώρα πορεία μας. Το να είσαι απαισιόδοξος είναι άλλο πράγμα από το να είσαι ξεροκέφαλος και να παραμένεις μόνιμα παγιδευμένος στις αρνητικές σου σκέψεις. Αν βλέπουμε μόνο τα αρνητικά πράγματα και κινούμαστε μόνο μέσα από αυτό το πρίσμα, οδηγούμαστε με μαθηματική ακρίβεια στη μοναξιά, στη μιζέρια και στην απώλεια των όσων ήδη έχουμε.
4. Δεν ελέγχουμε τα συναισθήματά μας
Η αδυναμία του να ελέγχουμε τα συναισθήματά μας θεωρείται τοξική συμπεριφορά. Όλοι γνωρίζουμε τέτοιους ανθρώπους που εκρήγνυνται με το παραμικρό ή βάζουν τα κλάματα ακόμα και μπρος στο πιο απλό πρόβλημα. Φωνάζουν στα ταμεία των σουπερμάρκετ γιατί η ταμίας δεν είναι σουπερ-ήρωας και δεν κάνει πιο γρήγορα, ουρλιάζουν σε κάποιον υπάλληλο γιατί δεν είναι εξωγήινος αλλά είναι άνθρωπος κι έκανε λάθος, χάνουν τον έλεγχο με τα παιδιά τους γιατί έριξαν την πορτοκαλάδα στο πάτωμα ενώ θα έπρεπε να την έχουν ρίξει κάπου αλλού κτλ κτλ. Κανείς δε θέλει να βρίσκεται κοντά σε τέτοιους ανθρώπους γιατί ποτέ δεν ξέρει σε ποιο σημείο μπορεί να πάθει ανακοπή από κάποιο συναισθηματικό ξέσπασμα τους.
5. Είμαστε σκληροί και άσπλαχνοι
Μια από τις πιο σοβαρές τοξικές συμπεριφορές. Το βλέπουμε κάθε μέρα στο Facebook, στο twitter και στα άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καθώς και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης πως οι άνθρωποι γίνονται κακοήθεις, σκληροί και ανάγωγοι. Κρυπτόμενοι πίσω από μια οθόνη κι ένα πληκτρολόγιο και εκμεταλλευόμενοι την ανωνυμία, επικρίνουν και «ξεσχίζουν» online τους άλλους με έναν άνανδρο και δειλό τρόπο απλά επειδή έτσι θέλουν. Όλοι οι άνθρωποι σε αυτόν τον πλανήτη βρισκόμαστε στην ίδια βάρκα, έχουμε να αντιμετωπίσουμε παρόμοιες κακοκαιρίες και τρικυμίες στη ζωή και είναι καλό αυτό να το γνωρίζουμε πριν ακολουθήσουμε μια τέτοια τοξική συμπεριφορά.
6. Έχουμε μόνιμα ανάγκη για επιβεβαίωση
Το να θέλουμε συνεχώς να μας προσέχουν και να επιβεβαιώνουν την αξία μας γίνεται πολύ κουραστικό για τους άλλους. Αν έχουμε παγιδευτεί σε αυτή την ανάγκη να αποδεικνύουμε συνεχώς το πόσα αξίζουμε και πόσα έχουμε καταφέρει, πρέπει να γνωρίζουμε πως δε γινόμαστε μόνο κουραστικοί, αλλά και τοξικοί. Κανείς δε θα μας αντέχει γιατί θα τους ρουφάμε την ενέργεια. Δε χρειάζεται να επιθυμούμε την επιτυχία για τα μάτια του κόσμου και για να εντυπωσιάσουμε τα πλήθη. Η επιτυχία μας είναι το ταξίδι, η διαδρομή, όσα θα μάθουμε και όσα θα βοηθήσουμε τους άλλους να μάθουν.
Αν αισθάνεσαι ότι κάτι από τα παραπάνω μπορεί να σε αντιπροσωπεύει, να ξέρεις πως δεν είσαι μόνος/η σου. Όλοι παλεύουμε κάθε μέρα με τους δαίμονές μας και κάνουμε ό,τι μπορούμε για να νιώθουμε καλύτερα τόσο εμείς όσο κι οι άλλοι. Αρκεί να αναγνωρίσουμε τι δεν είναι πλέον εξυπηρετικό για την πορεία μας και να το εκτοπίσουμε.
Δυστυχώς, όλοι μας έχουμε ανθυγιεινές προσωπικότητες θαμμένες βαθιά μέσα μας που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν αρνητικά τη ζωή μας.
Παρά το γεγονός ότι είμαστε όλοι άνθρωποι και έχουμε τα δικά μας «θέματα προσωπικότητας», μερικά «θέματα» είναι, ειλικρινά, τοξικά. Είναι τοξικά ως προς την ευτυχία μας. Είναι τοξικά για τις σχέσεις μας. Είναι τοξικά για τον αυτοσεβασμό μας. Είναι τοξικά για τα όνειρα μας.
Δείτε παρακάτω 10 τέτοιες προσωπικότητες, αναζητήστε τες μέσα σας, και αποφύγετε τες.
1. Η επιτροπή της αρνητικότητας. – Ποτέ δεν μπορείς να αποτύχεις στη ζωή ή την αγάπη, απλά παράγεις αποτελέσματα. Είναι στο χέρι σου το πώς θα ερμηνεύσεις αυτά τα αποτελέσματα. Η θετική σκέψη είναι η ικανότητα να αισθάνεσαι αρνητικά όταν πρέπει και να εξακολουθείς να διατηρείς αρκετή ελπίδα για να συνεχίσεις να προχωράς. Δεν μπορείς να προσαρμόσεις τις καταστάσεις στη ζωή, αλλά μπορείς να προσαρμόσεις τις στάσεις σου να ταιριάζουν σε αυτές τις καταστάσεις. Μπορείς να δεις τη ζωή σου μέσα από ένα θετικό πρίσμα. Αντί να χτυπάς το κεφάλι σου και να αναρωτιέσαι, «Τι σκεφτόμουνα;», πρέπει να αναπνεύσεις και ρωτήσεις την πιο ενθαρρυντική ερώτηση, «Τι έμαθα από αυτό;».
2. Το δοχείο του πόνου και της απώλειας. – Ένα από τα δυσκολότερα μαθήματα στη ζωή είναι το να αφήνεις κάτι πίσω – είτε αυτό είναι ενοχή, θυμός, αγάπη ή απώλεια. Η αλλαγή δεν είναι ποτέ εύκολη – παλεύεις για να κρατηθείς και παλεύεις για να το αφήσεις να φύγει. Αλλά πολλές φορές το να το αφήνεις να φύγει, είναι το πιο υγιές μονοπάτι για εσένα. Πρέπει να ελευθερώσεις συναισθηματικά τον εαυτό σου από τα πράγματα που κάποτε σήμαιναν πολλά για εσένα, έτσι ώστε να μπορέσεις να κινηθείς πέρα από το παρελθόν και τον πόνο που σου φέρνει.
3. Ο ζηλιάρης ανταγωνιστής. – Μην ζηλεύεις τους άλλους. Η ζήλια είναι η τέχνη του να μετράς τα χαρίσματα κάποιου άλλου αντί για τα δικά σου. Σταμάτα να συγκρίνεις το ταξίδι σου με όλων των άλλων. Το ταξίδι σου είναι δικό ΣΟΥ, ΟΧΙ ένας διαγωνισμός. Βρίσκεσαι σε ανταγωνισμό με ένα άτομο και ένα άτομο μόνο – τον εαυτό σου. Ανταγωνίζεσαι για να γίνεις το καλύτερο που μπορείς να είσαι. Αν θέλεις να μετρήσεις την πρόοδο σου, σύγκρινε τον εαυτό σου με αυτό που ήσουν χθες.
4. Η μάσκα. - Άσχετα με την ηλικία, τη φυλή, το φύλο, τη σεξουαλικότητα σου, κάτω από όλες τις εξωτερικές διακοσμήσεις είσαι ένα καθαρό, όμορφο ον – ο καθένας από εμάς είναι. Ο καθένας μας έχει ένα φως που περιμένει να λάμψει και αποστολές για να ολοκληρώσει. Γιόρτασε τη διαφορετικότητα σου, τη δική σου ιδιαίτερη δημιουργία. Αν βρίσκεις τον εαυτό σου να αισθάνεται σαν ψάρι έξω από τα νερά του, βρες ένα νέο ποτάμι για να κολυμπήσεις. Αλλά ΜΗΝ ΑΛΛΑΞΕΙΣ αυτό που είσαι, μείνε ο πραγματικός σου εαυτός.
5. Ο επιφανειακός δικαστής. – Μην κρίνεις πάντα ένα άτομο από αυτό που δείχνει. Θυμήσου, αυτό που έχεις δει είναι πολλές φορές αυτό που το πρόσωπο έχει επιλέξει να σου δείξει ή αυτό που οδηγήθηκαν να σου δείξουν βασιζόμενοι στην εσωτερική πίεση και τον πόνο τους. Δυστυχώς, όταν ένα άλλο άτομο προσπαθεί να σε κάνει να υποφέρεις, είναι επειδή συνήθως υποφέρουν βαθιά μέσα τους. Η δυστυχία τους απλά ξεχειλίζει. Δεν χρειάζονται τιμωρία ή εμπαιγμό, χρειάζονται βοήθεια.
6. Το πολυσύχναστο σώμα. – Είναι εξαιρετικά υγιές να περνάς χρόνο μόνος σου. Χρειάζεται να είσαι μόνος μερικές φορές, να σκεφτείς και να χαλαρώσεις σε ένα ήρεμο περιβάλλον, όπου δεν ορίζεσαι από κανέναν άλλο. Σήμερα, πάρε κάποιο χρόνο και φρόντισε τον εαυτό σου.
7. Ο τελειομανής. – Ως ανθρώπινα όντα, συχνά κυνηγάμε τις υποθετικές, στατικές καταστάσεις της τελειότητας. Το κάνουμε αυτό όταν αναζητάμε το τέλειο σπίτι, την τέλεια δουλειά, τον τέλειο φίλο ή εραστή. Το πρόβλημα, φυσικά, είναι η ότι η τελειότητα δεν υπάρχει σε μια στατική κατάσταση. Επειδή η ζωή είναι μια συνεχής διαδρομή, που συχνά εξελίσσεται και αλλάζει. Αυτό που είναι σήμερα εδώ δεν είναι ακριβώς το ίδιο αύριο – αυτό το τέλειο σπίτι, η τέλεια δουλειά, ο τέλειος φίλος ή εραστής τελικά θα εξασθενίσει σε μια κατάσταση ατέλειας. Αλλά με λίγη υπομονή και ανοιχτό μυαλό, με την πάροδο του χρόνου, το ατελές σπίτι εξελίσσεται σε ένα άνετο σπίτι. Αυτή η ατελής δουλειά εξελίσσεται σε μια κερδοφόρα καριέρα. Αυτός ο ατελής φίλος εξελίσσεται σε ένα σταθερό ώμο για να σκύψεις. Αυτός ο ατελής εραστής εξελίσσεται σε έναν αξιόπιστο δια βίου σύντροφο.
8. Ο απατεώνας. – Η εξαπάτηση είναι μια επιλογή, δεν είναι λάθος και δεν αποτελεί δικαιολογία! Αν αποφασίσεις να εξαπατήσεις κάποιον και το καταφέρεις, μην νομίζεις ότι αυτό το άτομο είναι ανόητος. Συνειδητοποίησε ότι αυτό το άτομο σε εμπιστεύτηκε περισσότερο από ότι άξιζες ποτέ. Να είσαι μεγαλύτερος από αυτό. Μην κάνεις ανήθικα πράγματα μόνο και μόνο επειδή μπορείς. Μην κλέβεις. Να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου και όλες τις άλλες. Κάνε το σωστό. Η ακεραιότητα είναι η ουσία της κάθε ευτυχίας.
9. Το θύμα. – Μην αφήνεις τα όνειρα σου να φεύγουν μακριά εξαιτίας της υπόσχεσης ενός άλλου ατόμου. Σταμάτα να δίνεις ευκαιρίες σε ανθρώπους που σε κάνουν να αισθάνεσαι κατώτερος και σε απογοητεύουν αμέσως μόλις τους βολεύεις. Λέγοντας «Όχι» στους «λάθος» ανθρώπους σου δίνει το χρόνο και τους πόρους που χρειάζονται για να πεις «Ναι» στους «σωστούς» ανθρώπους και τις «σωστές» ευκαιρίες. Σήκω πάνω και ανέλαβε την ευθύνη της ζωής σου.
10. Η αναβλητικότητα. – Δεν χρειάζεται για να δεις ολόκληρη τη σκάλα, απλά πρέπει να κάνεις το πρώτο βήμα. Και το πρώτο πράγμα για να ζήσεις τη ζωή που θέλεις είναι να αφήσεις σιγά-σιγά τη ζωή που δεν θέλεις. Το να κάνεις το πρώτο βήμα είναι πάντα το πιο δύσκολο. Αλλά έπειτα κάθε επόμενο βήμα γίνεται όλο και πιο εύκολο. Και με κάθε βήμα βρίσκεσαι όλο και πιο κοντά στην ζωή που αναζητάς. Μέχρι τελικά, αυτό που ήταν κάποτε αόρατο, αρχίζει να γίνεται ορατό. Και ότι κάποτε φάνταζε ανέφικτο, γίνεται πραγματικότητα.
Πέντε συναισθήματα έχουν μπει στο μικροσκόπιο της επιστήμης και θεωρείται ότι συγκαταλέγονται στους «βασικούς υπευθύνους» για τη δομή της κοινωνίας μας
Το ενδιαφέρον- η καλώς εννοούμενη περιέργεια και η φιλομάθεια (επάνω)- μας βοηθάει να ευδοκιμούμε και να αντιμετωπίζουμε χωρίς φόβο την πληθώρα των πληροφοριών που μας βομβαρδίζουν στον σύγχρονο κόσμο. Παράλληλα, δεν είναι ακόμη βέβαιο αν η ευγνωμοσύνη είναι έμφυτο συναίσθημα ή αν καλλιεργείται από τον κάθε πολιτισμό. Φαίνεται όμως ότι ενισχύει την κοινωνική αλληλεγγύη και δυναμώνει τη σχέση του ζευγαριού (αριστερά)
Αν κάνετε μια μικρή έρευνα στους φίλους σας, εγγυόμαστε ότι δεν θα διαπιστώσετε ομοφωνία. Οι ψυχολόγοι είναι ωστόσο κατηγορηματικοί: χαρά, λύπη, θυμός, φόβος, έκπληξη, αηδία. Αυτά είναι τα έξι βασικά συναισθήματα που, κυριολεκτικά, φαίνονται προς τα έξω, αυτά που όλοι οι άνθρωποι επιδεικνύουν με κάποιες χαρακτηριστικές εκφράσεις του προσώπου τους. Εδώ και περισσότερο από μισόν αιώνα αποτελούν το αντικείμενο επισταμένων ερευνών εξαιτίας, μεταξύ άλλων, του ρόλου που έχουν διαδραματίσει στην επιβίωση του είδους μας.
Οι καιροί όμως έχουν αλλάξει. Οι πρόγονοί μας είχαν ίσως καθημερινά ανάγκη τον φόβο για να ξεφεύγουν από τα αρπακτικά, τον θυμό για να επιβάλλονται στους εχθρούς και την αηδία για να αποφεύγουν τις αρρώστιες. Σήμερα ο κόσμος είναι πιο εκλεπτυσμένος και άλλα συναισθήματα έρχονται στο προσκήνιο διεκδικώντας μια θέση δίπλα στα Εξι Βασικά. Οι υποψήφιοι είναι πολλοί. Η πλεονεξία, η αμηχανία, η πλήξη, η κατάθλιψη, η ζήλια και η αγάπη, για παράδειγμα, μπορούν να «συνοψίσουν» τη σύγχρονη εποχή. Υπάρχουν όμως και κάποια πιο «σκοτεινά» συναισθήματα τα οποία αποκτούν όλο και μεγαλύτερη σημασία. Σας παρουσιάζουμε πέντε από αυτά.
Ανάταση Αγκαλιάζοντας τον κόσμο
Εν τω μέσω της αναταραχής της οικονομικής κρίσης στις αρχές του περασμένου έτους, η ομιλία της ορκωμοσίας του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα ήταν δυνατή και εμπνευσμένη. Κάποιοι οπαδοί του ένιωσαν δάκρυα να ανεβαίνουν στα μάτια τους, ένα «τσίμπημα» στο πίσω μέρος του λαιμού και μια αίσθηση ζεστασιάς στο στήθος, σαν να άνοιγε για να αφήσει την αγάπη και την ελπίδα να ξεχειλίσουν. Αυτό είναι το συναίσθημα που ο Τζόναθαν Χέιντ του Πανεπιστημίου της Βιρτζίνια ονομάζει «ανάταση».
Η ανάταση φαίνεται να είναι ένα οικουμενικό συναίσθημα. Αν και ακόμη δεν έχει μελετηθεί στις σύγχρονες προεγγράμματες κοινωνίες (πολιτισμοί που δεν έχουν γραφή), έχει καταγραφεί σε ανθρώπους από την Ιαπωνία, την Ινδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τα παλαιστινιακά εδάφη. Αυτό την τοποθετεί στην ίδια βαθμίδα με τα Εξι Βασικά. Για να θεωρηθεί όμως βασικό συναίσθημα θα πρέπει να έχει έναν σκοπό. Αν θέλουν να εκπληρώνουν τον ρόλο τους ως βοηθήματα επιβίωσης, τα συναισθήματα θα πρέπει να ενεργοποιούν δραστηριότητες οι οποίες μας βοηθούν να ευδοκιμούμε. Τι εξυπηρετεί λοιπόν η ανάταση; Αρχικά ο Χέιντ νόμιζε ότι μας κάνει ευγενέστερους απέναντι στους άλλους. Τα πρώτα πειράματά του όμως δεν μπόρεσαν να στηρίξουν αυτή τη θεωρία.
Η επόμενη ιδέα του γεννήθηκε από το αίσθημα «πνιγμού» που ανέφεραν συχνά οι εθελοντές όταν περιέγραφαν αυτό το συναίσθημα. Αυτό υποδηλώνει εμπλοκή του πνευμονογαστρικού νεύρου, το οποίο ευθύνεται για τη διέγερση των μυών του λαιμού και του τραχήλου. Η ενεργοποίηση αυτού του νεύρου συνδέεται επίσης με την ορμόνη οξυτοκίνη, η οποία προκαλεί ζεστά, ήρεμα συναισθήματα- ακριβώς σαν αυτά που συνοδεύουν την ανάταση. Μήπως η οξυτοκίνη συνδέεται με την τελευταία; Κάνοντας έναν δεύτερο γύρο πειραμάτων ο Χέιντ και η φοιτήτριά του Τζένιφερ Σίλβερς απέδειξαν ότι το αίσθημα της ανάτασης συνδέεται με την έκκριση της οξυτοκίνης και κάνει τις μητέρες να αγκαλιάζουν περισσότερο τα παιδιά τους και να δείχνουν μεγαλύτερη εμπιστοσύνη.
Η ανάταση εμπλέκεται λοιπόν με τη φυσιολογία και τα κίνητρα. Ωστόσο, αντίθετα από τα έξι βασικά συναισθήματα, δεν έχει μια εμφανή χαρακτηριστική έκφραση του προσώπου, κάτι το οποίο ίσως εξηγεί πώς διέφευγε τόσον καιρό από το «ραντάρ» των ερευνών. Αν προσέξετε τη γενικότερη εικόνα, ίσως μπορέσετε να παρατηρήσετε μιαν αμυδρή απάλυνση των χαρακτηριστικών, λέει ο κ. Χέιντ. Μερικές φορές τα φρύδια σηκώνονται σαν να είναι θλιμμένο το πρόσωπο.
Η ανάταση είναι επίσης σχετικά σπάνια. Οι περισσότεροι την αισθάνονται λιγότερο από μία φορά την εβδομάδα, αν και υπάρχουν μεγάλες διαφοροποιήσεις από άτομο σε άτομο. Υπερέχει όμως σε σημασία. «Αν ζητήσετε από ανθρώπους να απαριθμήσουν τις πιο αγαπημένες εμπειρίες όλης της ζωής τους, οι στιγμές ανάτασης θα περιλαμβάνονται μάλλον στην πρώτη πεντάδα» εξηγεί ο Χέιντ. Επίσης, αν μπορούσαμε να κατευθύνουμε την ανάταση προς την οικοδόμηση εμπιστοσύνης, θα μπορούσαμε να ενισχύσουμε ή να αποκαταστήσουμε τις προσωπικές σχέσεις, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία στον σύγχρονο κόσμο.
Ενδιαφέρον Περιέργεια, αρχή μαθήσεως
«Κολλάζ» φωτογραφιών Αμερικανών ενώ παρακολουθούσαν την ομιλία της ορκωμοσίας του Μπαράκ Ομπάμα. Η ανάταση, λένε οι ψυχολόγοι, είναι ορατή στη γενικότερη έκφραση του προσώπου, σε μιαν απάλυνση των χαρακτηριστικών και- ενίοτε- σε ένα σμίξιμο των φρυδιών
Το κεφάλι σας γέρνει στο πλάι, η ομιλία σας γίνεται πιο γρήγορη και οι μύες στο μέτωπο και γύρω από τα μάτια συσπώνται καθώς αφοσιώνεστε στη μελέτη μιας σονάτας για φαγκότο, στην κατανόηση της θερμοδυναμικής του Σύμπαντος ή απλώς στο ξεφύλλισμα της συλλογής γραμματοσήμων σας. Το ενδιαφέρον είναι ίσως πιο δύσκολο να εντοπιστεί από τον φόβο ή τη χαρά, διαθέτει ωστόσο τουλάχιστον ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των βασικών συναισθημάτων: μια δική του έκφραση στο πρόσωπο.
Φαίνεται επίσης να έχει και έναν σκοπό. Ο Πολ Σίλβια, ψυχολόγος του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας, πιστεύει ότι κινητοποιεί τους ανθρώπους προς τη μάθηση όχι για χρήματα, όχι για ένα διαγώνισμα, αλλά για αυτή καθαυτή την αύξηση των γνώσεών τους μόνο και μόνο επειδή το επιθυμούν.
Αυτό ίσως εξηγεί γιατί το ενδιαφέρον έχει ξεχωρίσει στον σύγχρονο κόσμο. Μπορεί να θεωρηθεί ένα αντιστάθμισμα στον φόβο και στο άγχος που περιβάλλει τις μη οικείες εμπειρίες. Χωρίς το ενδιαφέρον, θα αποφεύγαμε τα καινούργια ή πολύπλοκα πράγματα επειδή μας προκαλούν νευρικότητα.«Αυτό έχει νόημα αν σκεφτούμε με βάση την εξελικτική ιστορία,εφόσον οι άγνωστες καταστάσεις μπορεί συχνά να είναι επικίνδυνες»λέει ο κ. Σίλβια. «Στον σύγχρονο κόσμο όμως κάτι τέτοιο θα ήταν καταστρεπτικό γιατί δεν θα ανθούσαμε πνευματικά».
Ένα άλλο ισχυρό επιχείρημα υπέρ του ότι το ενδιαφέρον αξίζει να περάσει στην «ανώτερη» βαθμίδα είναι το γεγονός ότι μπορεί να οδηγήσει σε λάθη. Ενα κριτήριο που ορισμένοι ψυχολόγοι χρησιμοποιούν για να ορίσουν ένα βασικό συναίσθημα είναι ότι θα πρέπει να συνδέεται με παρεκκλίσεις ή παθολογίες. Ο υπερβολικός φόβος, π.χ., προκαλεί πανικό ή χρόνιο άγχος. Κατά τον ίδιο τρόπο το υπερβολικό ενδιαφέρον οδηγεί σε επαναληπτικές και ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.
Πού κατατάσσεται το ενδιαφέρον στη βαθμίδα των συναισθημάτων; Ως εκ φύσεως περίεργα πλάσματα, το νιώθουμε καθημερινά και αφιερώνουμε πολύ χρόνο και εγκεφαλική δραστηριότητα στα πράγματα που μας ενδιαφέρουν. Αυτό από μόνο του μπορεί να το αναγάγει σε ισχυρό συναισθηματικό παράγοντα. Η πραγματική ισχύς του ενδιαφέροντος όμως, σύμφωνα με τον Σίλβια, έγκειται στην ικανότητά του να μας κάνει να συγκεντρωνόμαστε στη φρενήρη ζωή μας χωρίς να αφήνουμε να μας συνθλίβει ο υπερβολικός φόρτος πληροφοριών. Αυτός είναι επίσης ένας λόγος για να προσπαθήσουμε να βρούμε τι είναι αυτό που το προκαλεί.
Ευγνωμοσύνη Χτίζει τις σχέσεις
Η ευγνωμοσύνη έχει να διανύσει ακόμη πολύ δρόμο ώσπου να ικανοποιήσει τα αυστηρότερα κριτήρια των συναισθημάτων. Η έκφραση του προσώπου δεν έχει ακόμη εντοπιστεί, αν και είναι εύκολο να υποθέσουμε τι θα περιλαμβάνει- ένα χαμόγελο και μια κλίση της κεφαλής προς τα κάτω, ίσως. Επιπλέον δεν έχουν γίνει μελέτες σε μη δυτικές κοινωνίες. Αυτό μπορεί να είναι σημαντικό, εφόσον η έκφραση της ευγνωμοσύνης ενδέχεται να έχει πολιτισμικές ρίζες. Οι καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν ευγνωμοσύνη οπωσδήποτε έχουν: οι σερβιτόροι στις Ηνωμένες Πολιτείες δεν φεύγουν, π.χ., από δίπλα σας ώσπου να τους δώσετε φιλοδώρημα, ενώ στην Ιαπωνία θα τρέξουν πίσω σας καθώς φεύγετε για να σας επιστρέψουν τα παραπανίσια ψιλά που αφήσατε στο τραπέζι.
Όπως όλα τα συναισθήματα που αξίζουν την προσοχή μας όμως η ευγνωμοσύνη μάς κινητοποιεί: μας κάνει να θέλουμε να αναγνωρίσουμε και να ανταποδώσουμε την καλοσύνη ή μια ευγενική χειρονομία. Θα μπορούσε λοιπόν απλώς να διασφαλίζει έναν ανταλλακτικό μηχανισμό ανταπόδοσης, αλλά νέες έρευνες υποδηλώνουν ότι μάλλον υπάρχουν πολύ περισσότερα σε αυτήν. Η Σάρα Αλγκο του Πανεπιστημίου της Βόρειας Καρολίνας έχει διαπιστώσει ότι η ευγνωμοσύνη κάνει τα ζευγάρια που συμβιώνουν να νιώθουν περισσότερο συνδεδεμένα. Υποστηρίζει ότι οι πραγματικά ευγενικές χειρονομίες μάς κάνουν να εντοπίσουμε τα πρόσωπα που πραγματικά μας «κερδίζουν».
Η ευγνωμοσύνη αποτελεί ένα σήμα ότι θα πρέπει να τα γνωρίσουμε καλύτερα καθώς αυτά είναι πιο πιθανό να είναι στο πλευρό μας αν τα χρειαστούμε στο μέλλον. Οταν λοιπόν έχετε μια ερωτική σχέση, τα συναισθήματα ευγνωμοσύνης χρησιμεύουν ως μια μικρή υπενθύμιση του πόσο σπουδαίος είναι ο/η σύντροφός σας. Μακροπρόθεσμα, λέει η κυρία Αλγκο, η ευγνωμοσύνη βοηθάει στην προώθηση ενός θετικού κύκλου ανταπόδοσης, προσφέροντας ικανοποίηση στη σχέση.
Αν η κυρία Αλγκο έχει δίκιο, η ευγνωμοσύνη έχει σημαντικά οφέλη στον σύγχρονο κόσμο. Οι υψηλής ποιότητας σχέσεις κάνουν καλό στην υγεία μας, τονίζει η συνάδελφός της Μπάρμπαρα Φρέντρικσον, η οποία υποστηρίζει επίσης ότι καλλιεργώντας την ευγνωμοσύνη μπορούμε να αυξήσουμε την κοινωνική αρμονία, να βελτιώσουμε τις επαγγελματικές σχέσεις, ίσως ακόμη και να μειώσουμε την εγκληματικότητα, τη ρύπανση και τη σπατάλη των πόρων.
Υπερηφάνεια Το συναίσθημα με τα δύο πρόσωπα
Το ματαιόδοξο, αλαζονικό συναίσθημα της υπερηφάνειας έχει χαρακτηριστεί το πιο θανάσιμο από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα. Παρ΄ όλα αυτά η υπερηφάνεια μπορεί να είναι και ευγενής. Ολοι γνωρίζουμε το ευχάριστο συναίσθημα ικανοποίησης, επιτυχίας και αυτεκτίμησης που έρχεται όταν έχουμε κάνει κάτι καλά, είτε αυτό είναι να επιτύχουμε μια προαγωγή είτε να φτιάξουμε κάτι ή να λύσουμε ένα δύσκολο σταυρόλεξο. Για τον λόγο αυτόν ηΤζέσικα Τρέισιτου Πανεπιστημίου της Βρετανικής Κολομβίας του Καναδά, μια από τις λίγες ψυχολόγους που εστιάζουν τις μελέτες τους στην υπερηφάνεια, κάνει τη διάκριση ανάμεσα σε «υβριστική υπερηφάνεια» και σε «αυθεντική υπερηφάνεια».
Η υπερηφάνεια μπορεί να εκδηλωθεί με δύο διαφορετικούς τρόπους αλλά, όπως λέει η κυρία Τρέισι, δεν μπορούμε να τους ξεχωρίσουμε από την εξωτερική εμφάνισή τους. Και οι δύο τύποι κάνουν τους ανθρώπους να γέρνουν το κεφάλι προς τα πίσω, να απομακρύνουν τα χέρια από το σώμα τους και να προσπαθούν να δείχνουν όσο το δυνατόν πιο μεγαλόσωμοι. Οπως είχε παρατηρήσει οΚάρολος Δαρβίνοςστο βιβλίο του «Η έκφραση των συναισθημάτων στον άνθρωπο και στα ζώα», ένα υπερήφανο άτομο δείχνει«φουσκωμένο». Υπάρχει ένα χαρακτηριστικό υπερήφανο ύφος, αλλά σε αντίθεση με τα βασικά συναισθήματα το πρόσωπο παίζει σε αυτό μικρό ρόλο, με ένα ελαφρό, υφέρπον χαμόγελο.
Η υπερηφάνεια διαφέρει επίσης από τα έξι βασικά συναισθήματα στο ότι είναι ένα συναίσθημα «αυτεπίγνωσης». Οπως η ντροπή, η ενοχή και η αμηχανία, απαιτεί μιαν αντίληψη του εαυτού μας και την ικανότητα αυτοαξιολόγησης.«Για να νιώσω υπερηφάνεια»εξηγεί η κυρία Τρέισι «πρέπει να σκεφτώ ποια είμαι και ποια θέλω να είμαι και πώς το γεγονός που μόλις συνέβη αντανακλά σ΄ εμένα και στις φιλοδοξίες μου». Παρ΄ όλα αυτά πιστεύει ότι η υπερηφάνεια έχει ισχυρά εχέγγυα για να αναδειχθεί βασικό συναίσθημα. Η έρευνά της υποδεικνύει ότι η σωματική έκφραση της υπερηφάνειας αναγνωρίζεται σε προεγγράμματες, απομονωμένες φυλές. Την έχει μάλιστα εντοπίσει σε ανθρώπους που γεννήθηκαν τυφλοί, κάτι το οποίο υποδηλώνει ότι είναι έμφυτη.
Ποιο είναι το νόημα της υπερηφάνειας και γιατί έχουμε δύο υπερηφάνειες που είναι διαφορετικές αλλά φαίνονται ίδιες; Γενικά, όταν οι άνθρωποι βλέπουν την έκφραση της υπερηφάνειας, τη συνδέουν με την υψηλή κοινωνική θέση. Η υπερηφάνεια λοιπόν μας κινητοποιεί να έχουμε καλές επιδόσεις ώστε να κερδίσουμε σεβασμό. Υπάρχουν δύο ξεχωριστοί τρόποι για να κάνουμε κάτι τέτοιο, γεγονός το οποίο ίσως εξηγεί τις δύο πλευρές της υπερηφάνειας.
Η κοινωνική θέση μπορεί να έχει δύο μορφές, λέει ο ανθρωπολόγος Τζο Χένριτς, του ίδιου πανεπιστημίου. Η πρώτη βασίζεται στην κυριαρχία και παρατηρείται κατά γενικό κανόνα στα πρωτεύοντα θηλαστικά εκτός από τον άνθρωπο, όπου τα πιο μεγαλόσωμα και δυνατά άτομα απολαμβάνουν τον σεβασμό επειδή μπορούν να κυριαρχήσουν ή να σκοτώσουν τα άλλα. Τα αντίστοιχα στους ανθρώπους είναι ο «νταής» της παιδικής χαράς και το αυταρχικό αφεντικό. Η δεύτερη μορφή κοινωνικής θέσης είναι το κύρος. Σε αυτή την περίπτωση ο σεβασμός και η ισχύς κερδίζονται μέσω της γνώσης ή της ικανότητας.«Αυτό ταιριάζει με τα δύο είδη υπερηφάνειας» λέει η κυρία Τρέισι.«Το ένα συνδέεται με την επιθετικότητα και την υπερβολική αυτοπεποίθηση,ενώ το άλλο κινητοποιεί την επίτευξη, τη σκληρή δουλειά και την αλτρουιστική συμπεριφορά».
Σύγχυση Καιρός για αλλαγή!
Είναι ένα συναίσθημα που όλοι έχουμε νιώσει, είτε σε μια αίθουσα διαλέξεων είτε σε μια γκαλερί ή περπατώντας σε μιαν άγνωστη πόλη. Η σύγχυση όμως είναι δύσκολο να περιγραφεί. Ο Ντάκερ Κέλτνερτου Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας στο Μπέρκλεϊ υποστηρίζει ότι πρόκειται για«το συναίσθημα πως το περιβάλλον δίνει ανεπαρκείς ή αντιφατικές πληροφορίες». Είναι όμως η σύγχυση πράγματι ένα συναίσθημα; Για ορισμένους ψυχολόγους η ιδέα είναι, αν όχι περιθωριακή, σκανδαλώδης. Ο κ. Σίλβια πιστεύει παρ΄ όλα αυτά ότι η σύγχυση μπορεί να θεωρηθεί βασικό συναίσθημα, κατ΄ αρχήν επειδή είναι τόσο εύκολο να την εντοπίσει κανείς. Σμίξιμο των φρυδιών, στένεμα των ματιών, ίσως και ένα δάγκωμα των χειλιών: η σύγχυση είναι άμεσα ορατή. Μια μελέτη μάλιστα διαπίστωσε ότι είναι η δεύτερη αναγνωρίσιμη καθημερινή έκφραση, με πρώτη τη χαρά.
Σε τι χρησιμεύει όμως; Πρόκειται για ένα συναίσθημα που βασίζεται στη γνώση και ανήκει στην ίδια «οικογένεια» με το ενδιαφέρον, διευκρινίζει ο κ. Σίλβια. Θεωρεί ότι είναι το μέσον που χρησιμοποιεί ο εγκέφαλός μας για να μας πει ότι ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε τα πράγματα δεν λειτουργεί, ότι το νοητικό μοντέλο που έχουμε φτιάξει για τον κόσμο έχει κάποιο ελάττωμα ή είναι ακατάλληλο. Μερικές φορές αυτό μας κάνει να αποτραβιόμαστε, μπορεί όμως και να μας κινητοποιήσει ώστε να μεταφέρουμε αλλού την προσοχή μας ή να αλλάξουμε τη στρατηγική μάθησής μας, προσθέτει.
Μια σχετική ιδέα είναι ότι μια έκφραση σύγχυσης στο πρόσωπο προειδοποιεί τους άλλους να βοηθήσουν αυτόν που την επιδεικνύει. Αν είναι έτσι, η σύγχυση βοηθάει στην απόκτηση νέων γνώσεων και ενθαρρύνει τις κοινωνικές σχέσεις, κάτι το οποίο την καθιστά τέλειο συναίσθημα για τον 21ο αιώνα.
Εδώ και αιώνες, η κακία θεωρείται ότι ανήκει στην αρμοδιότητα της θρησκείας. Για να χαρακτηριστεί κακή μια πράξη πρέπει να είναι σαφώς λανθασμένη και το άτομο που προβαίνει σ’ αυτήν να έχει πλήρη επίγνωση της βλαβερότητάς της. Στο βιβλίο «Zero Degrees of Empathy» («Μηδέν βαθμοί ενσυναίσθησης»), ο ψυχολόγος και ψυχίατρος Σάιμον Μπάρον-Κοέν υποστηρίζει ότι μπορεί να εξηγηθεί επιστημονικά το γιατί κάποιοι άνθρωποι ενεργούν με τρόπο που φαίνεται κακός. Πιστεύει ότι είναι άρρωστοι και ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν θεραπευτικά.
Το παρελθόν έχει προσφέρει όλων των ειδών τις δύσοσμες θεωρίες για την ανθρώπινη συμπεριφορά, οι οποίες έχουν εισαχθεί στην ιατρική επικράτεια με ολέθρια αποτελέσματα. Ας θυμηθούμε, για παράδειγμα, την ευγονική στείρωση διάφορων «ανεπιθύμητων» κοινωνικών ομάδων. Ωστόσο, ο Σ. Μπάρον-Κοέν είναι φιλελεύθερος και τα επιχειρήματά του αξίζουν προσοχής.
Μπορεί ένα παιδί να γεννηθεί κακό; ΄Η μήπως ο λανθασμένος τρόπος ανατροφής εξηγεί γιατί το αγγελούδι γίνεται μεγαλώνοντας κακοποιό στοιχείο;
Υπάρχει ένας συνδυασμός βιολογίας και ανατροφής στην εξήγηση των κακών πράξεων των ατόμων. Παρότι αναγνωρίζεται ότι υπάρχει μια γενετική βάση (οι άντρες, για παράδειγμα, είναι πολύ πιο πιθανό να συμπεριφερθούν με σκληρότητα), ο συγγραφέας σημειώνει ότι «τα γονίδια δεν μπορούν να θεωρηθούν υπεύθυνα για ένα υψηλού επιπέδου οικοδόμημα, όπως η ενσυναίσθηση. Τα γονίδια απλώς κωδικοποιούν τυφλά την παραγωγή πρωτεϊνών, αγνοώντας ανέμελα τις μακροπρόθεσμες συνέπειές τους».
Ενσυναίσθηση
Η ενσυναίσθηση -η ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε και να ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες ή τις δυσκολίες των συνανθρώπων μας (να αντιληφθείς, για παράδειγμα, ότι ένας άγνωστος που παλεύει να κλείσει τη βαλίτσα του που άνοιξε ξαφνικά δεν βρίσκεται μόνο σε δύσκολη θέση αλλά χρειάζεται και βοήθεια την οποία εσύ, εκτός κι αν βρίσκεσαι σε αδυναμία, μπορείς και πρέπει να δώσεις) – θεωρεί ότι μόνο εκείνοι που έχουν τη δυνατότητα να συναισθανθούν τον συνάνθρωπό τους (και να φερθούν με τρόπο που δείχνει φροντίδα για την κατάστασή του) μπορούν να ελπίζουν ότι θα ζήσουν χωρίς κακοήθεια.
Η σκληρότητα προέρχεται από την αδυναμία να συμπονέσει κανείς τους άλλους, είτε μέσα από την αδιαφορία είτε αγνοώντας ηθελημένα τον πόνο τους.Σε μερικούς ανθρώπους η ενσυναίσθηση λείπει μονίμως, άλλοι τη «σβήνουν» όταν είναι κουρασμένοι, αγχωμένοι ή ανυπόμονοι (όταν π. χ. μιλάς άσχημα στο παιδί σου επειδή θέλει να παίξει την ώρα που εσύ θέλεις να ησυχάσεις) και αισθάνονται μετανιωμένοι για τα σκληρά λόγια τους όταν η ενσυναίσθησή τους επιστρέφει.
Εκείνοι που το μυαλό τους ποτέ δεν λαμβάνει υπόψη τον συνταξιδιώτη τους δεν είναι κακοί αλλά ανάπηροι, υποστηρίζει ο Σ. Μπάιρον-Κοέν. Για μερικούς υπάρχει μια γενετική εξήγηση του γιατί κρίσιμα τμήματα του εγκεφάλου τους παραμένουν ανενεργά όταν άλλοι άνθρωποι υποφέρουν. Για άλλους, η δραστηριότητα σε αυτές τις περιοχές του εγκεφάλου έχει κατασταλεί εξαιτίας φρικτών εμπειριών κατά την παιδική ηλικία.
Ο συγγραφέας φέρνει ως παράδειγμα τους δικούς του γονείς, οι οποίοι του χάρισαν ένα «πολύτιμο εσωτερικό δώρο» – έναν βαθμό αυτοπεποίθησης και αυτάρκειας που πιστεύει πως είναι ζωτικές για την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης. Τα παιδιά μαθαίνουν να νοιάζονται για τις σκέψεις των άλλων ανθρώπων μόνον όταν το μυαλό εκείνων οι οποίοι τα φροντίζουν είναι ασφαλής τόπος για να μπουν. Ενα παιδί που η μητέρα του εύχεται να μην το είχε γεννήσει δεν θέλει να αντιληφθεί αυτή τη σκέψη, με συνέπεια να μην αναπτύξει την ενσυναίσθησή του.
Υπάρχει μια βασική εξήγηση για όλες τις περιπτώσεις ανεπαρκούς ικανότητας ενσυναίσθησης; Οχι. Η λειτουργία του εγκεφάλου είναι περίπλοκη, υπάρχουν πλήθος διαφορετικοί τύποι προσωπικότητας και όλες οι κατηγοριοποιήσεις κινδυνεύουν από ανεπάρκεια.
Είναι εφικτό να θεραπεύσουμε το κακό; Αυτό είναι ένα πολύ πιο ενδιαφέρον ερώτημα το οποίο ο Σ. Μπάρον-Κόεν αναγνωρίζει. Προτείνει ότι η κοινωνία πρέπει να έχει ενσυναίσθηση για εκείνους που τη στερούνται και ότι αυτοί οι άνθρωποι πρέπει να έχουν θεραπευτική αγωγή: μια δόση της ορμόνης οξυτοκίνη, για παράδειγμα, μπορεί να έχει καλό αποτέλεσμα. Το αν είναι σωστό να θεραπεύεται κάποιος για κάτι που δεν θεωρείται ακόμα αρρώστια, παραμένει αναπάντητο.
The Economist
SIMON BARON-COHEN
Zero Degrees of Empathy: A new theory of human cruelty
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του αχάριστου ανθρώπου; Τι μπορούμε να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε έναν τέτοιο άνθρωπο;
Για μία ακόμα φορά βοήθησες τον καλύτερο σου φίλο που σε είχε ανάγκη, έκανες ό,τι καλύτερο μπορούσες, παραμέρισες τις προσωπικές σου ασχολίες και σαν αντάλλαγμα πήρες δυσαρέσκεια και αδιαφορία. Και αναρωτιέσαι για ποιο λόγο είναι τόσο αχάριστος και δε σου είπε ούτε ένα απλό «ευχαριστώ»; Εάν το παραπάνω σενάριο σου ακούγεται οικείο, τότε έχεις να αντιμετωπίσεις έναν αχάριστο άνθρωπο. Δυστυχώς, στην καθημερινή μας ζωή ερχόμαστε σε επαφή με αρκετούς τέτοιους ανθρώπους. Ο Κλεόβουλος τονίζει πως «ο αχάριστος άνθρωπος μοιάζει με σπασμένο πιθάρι, στο οποίο ότι καλό και αν ρίξεις θα πέσει στο κενό».
Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά του αχάριστου ανθρώπου;
Ο αχάριστος άνθρωπος συνεχώς παραπονιέται για τη δουλειά του, το σπίτι του, την πόλη του, την οικονομική του κατάσταση και τη ζωή του. Πάντα θα βρει κάτι άσχημο και δυσάρεστο να εστιάσει την προσοχή του. Πιστεύει πως είναι άτυχος και όλα πάνε άσχημα στη ζωή του. Δεν είναι ποτέ ευχαριστημένος, ούτε ικανοποιημένος γιατί πάντα θα βρει κάτι που να μη του αρέσει ή να του λείπει.Θεωρεί τους γύρω του υπεύθυνους για τη δυστυχία του και πιστεύει πως είναι το θύμα μίας περίστασης όταν κάτι δεν πηγαίνει καλά. Τα συναισθήματα που εκφράζει συνεχώς είναι αρνητικά. Κατά συνέπεια βιώνει χαμηλή ικανοποίηση από τη ζωή του, χαμηλή ποιότητα ζωής, αυξημένα ψυχοσωματικά προβλήματα (πονοκέφαλοι, έλκος, μυαλγίες, σπαστική κολίτιδα, οσφυαλγία) και μεγαλύτερη επιρρέπεια στις σωματικές παθήσεις.
Τι μπορείς να κάνεις λοιπόν εσύ για να αντιμετωπίσεις έναν τέτοιο άνθρωπο;
Έκφρασε ανοιχτά τα συναισθήματά σου. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να συζητήσεις με το άτομο αυτό τα συναισθήματά σου. Εξήγησέ του πώς νιώθεις όταν σε αντιμετωπίζει με αυτόν τον τρόπο. Ανάφερε συγκεκριμένα περιστατικά για να μπορέσει και αυτός να καταλάβει. Ορισμένοι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι αρκετές φορές είναι αγενείς ή αγνώμονες. Επίσης, πολλοί θεωρούν πως το «ευχαριστώ» είναι δεδομένο. Εάν, λοιπόν, το άτομο καταλάβει ότι έκανε λάθος, θα σου ζητήσει συγγνώμη και θα προσπαθήσει να μην το ξανακάνει. Από την άλλη πλευρά, όμως, υπάρχουν και άτομα που δε θα παραδεχτούν ότι έκαναν λάθος, θα θυμώσουν και θα αντιδράσουν άσχημα. Στην περίπτωση αυτή το άτομο μπορεί να αντιμετωπίζει κάποια άλλα προβλήματα και να συμπεριφέρεται κατά αυτόν τον τρόπο. Εάν συμβεί αυτό, σταμάτησε την κουβέντα ευγενικά και μην τη συνεχίσεις.
Σταμάτα να είσαι τόσο γενναιόδωρος μαζί του. Εάν συνειδητοποιήσεις πως η κουβέντα μαζί του δεν έλυσε το πρόβλημα και συνεχίζει να συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο, τότε πρέπει να σταματήσεις να είσαι τόσο γενναιόδωρος. Οι αχάριστοι άνθρωποι δε σταματούν ποτέ να ζητάνε και να απαιτούν. Όσα περισσότερα τους δίνεις, τόσα περισσότερα περιμένουν. Σταμάτα να δίνεις σε ανθρώπους που δεν το εκτιμούν. Άρχισε να λες «όχι» κάθε φορά που σου ζητάνε κάτι. Πολλές φορές όταν σταματήσουν να παίρνουν απομακρύνονται και χάνονται, ψάχνοντας το επόμενο διαθέσιμο άτομο που θα τους δώσει. Ο Καλλίμαχος τονίζει πως «δεν υπάρχει κανένας πιο βέβαιος εχθρός από τον αχάριστο που ευεργετήθηκε».
Απομακρύνσου και βοήθησε περισσότερο ανθρώπους που εκτιμούν την προσπάθειά σου. Σίγουρα αποτελεί τη δυσκολότερη επιλογή, ιδιαίτερα εάν τα άτομα αυτά είναι χρόνια στη ζωή σου, είναι όμως αναγκαία για την ψυχική σου ηρεμία και ισορροπία. Τα άτομα που είναι αχάριστα και συνεχώς ζητούν από σένα πρέπει να φύγουν από τη ζωή σου το συντομότερο δυνατό. Υπάρχουν γύρω σου τόσοι πολλοί άνθρωποι που σε κάνουν να χαμογελάς, να αισθάνεσαι όμορφα και εκτιμούν πραγματικά αυτό που τους δίνεις ακόμα και αν αυτό είναι μικρό. Για ποιο λόγο, λοιπόν, να συνεχίζεις να αφιερώνεις το χρόνο σου σε άτομα που γκρινιάζουν και σε «εκμεταλλεύονται» συνεχώς;
Να θυμάσαι πως κάθε άνθρωπος έχει να κάνει μία πολύ σημαντική επιλογή κατά τη διάρκεια της ζωής του: Αν θα ακολουθήσει το δρόμο της ευγνωμοσύνης για όλα αυτά που έχει ή το δρόμο της αχαριστίας για αυτά που δεν έχει.Είναι προσωπική του επιλογή αν θα είναι χαρούμενος ή δυστυχισμένος. Εάν, λοιπόν, ορισμένα άτομα στη δική σου τη ζωή έχουν επιλέξει το δεύτερο δρόμο, δεν είσαι υποχρεωμένος να μείνεις δίπλα τους.
Πλησίασε περισσότερο τους ανθρώπους που σε κάνουν να χαμογελάς και εκτιμούν αυτά που τους δίνεις. Να θυμάσαι τα λόγια του Earl Nightingale: «η στάση μας απέναντι στη ζωή καθορίζει και τον τρόπο που θα μας αντιμετωπίσει η ίδια η ζωή».
Το πείραμα Ρόζενχαν είναι ένα διάσημο πείραμα για την εγκυρότητα της ψυχιατρικής διάγνωσης, το οποίο οργάνωσε και πραγματοποίησε το 1972 ο Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας Ντέιβιντ Ρόζενχαν.
Τα αποτελέσματα της έρευνάς του δημοσιεύτηκαν το 1973 στο επιστημονικό περιοδικό Scienceσε άρθρο με τίτλο “Υγιείς σε μέρη για παράφρονες“, το οποίο προκάλεσε αίσθηση στην κοινή γνώμη και συζητήσεις μεταξύ των ειδικών: Ο Ρόζενχαν στο άρθρο του αμφισβητούσε ευθέως την εγκυρότητα της ψυχιατρικής διαγνωστικής διαδικασίας και, επιπροσθέτως, κατήγγειλε την απανθρωποίηση και τον στιγματισμό που υφίσταντο οι νοσηλευόμενοι σε ψυχιατρικά νοσοκομεία ασθενείς.
Πρώτη φάση του πειράματος: Ψυχικά υγιείς εκλαμβάνονται ως ασθενείς
Αρχικά, ο Ρόζενχαν και οι συνεργάτες του (ανάμεσά τους ένας φοιτητής ψυχολογίας, τρεις ψυχολόγοι, ένας παιδίατρος, ένας ψυχίατρος, ένας ζωγράφος και μία νοικοκυρά), παρουσιάσθηκαν προσποιούμενοι τους ψυχικά ασθενείς σε δώδεκα διαφορετικά ψυχιατρικά νοσοκομεία διασκορπισμένα σε πέντε πολιτείες των Η.Π.Α. (μεταξύ των οποίων υπήρχαν δημόσια νοσοκομεία χαμηλού προϋπολογισμού, αλλά και ονομαστά πανεπιστημιακά νοσοκομεία, καθώς και μία πανάκριβη ιδιωτική κλινική). Κανείς από τους “ψευδοασθενείς” του Ρόζενχαν δεν είχε προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό.
Όλοι τους ισχυρίσθηκαν στους γιατρούς που τους εξέτασαν ότι το τελευταίο διάστημα άκουγαν δυσδιάκριτες φωνές του ιδίου πάντοτε φύλου που έμοιαζαν να προφέρουν τις λέξεις “empty”, “hollow”, “thud” [κενό, κούφιο, γδούπος]. Οι λέξεις αυτές επιλέχθηκαν επίτηδες από τον Ρόζενχαν, επειδή, αν και θα μπορούσαν να εκληφθούν ως ενδείξεις μιας κάποιας υπαρξιακής κρίσης, ουδέποτε αντιθέτως είχαν συσχετισθεί στη ψυχιατρική βιβλιογραφία με διαταραχές ψυχωτικού τύπου.
Εκτός από τις υποτιθέμενες ακουστικές ψευδαισθήσεις, οι δήθεν ασθενείς δεν ανέφεραν κανένα άλλο σύμπτωμα ή ενόχληση και απαντούσαν με απόλυτη ειλικρίνεια σε όλες τις σχετικές με τα βιογραφικά τους στοιχεία και την προσωπική τους ζωή ερωτήσεις, αποκρύβοντας μόνον το πραγματικό τους όνομα και το επάγγελμα.
Εντούτοις, στις ένδεκα περιπτώσεις οι ψυχίατροι “διέγνωσαν” σχιζοφρένεια και στη δωδέκατη (σ’ αυτόν που απευθύνθηκε στο ιδιωτικό νοσοκομείο) μανιοκαταθλιπτική ψύχωση -διάγνωση που κατά κανόνα θεωρείται καλύτερης πρόγνωσης. Αποφάνθηκαν επίσης ότι όλοι οι “ασθενείς” χρήζουν νοσηλείας σε ψυχιατρικό τμήμα.
Αμέσως μετά την εισαγωγή τους, ο Ρόζενχαν και οι συνεργάτες του άρχισαν να συμπεριφέρονται φυσιολογικά, να είναι φιλικοί και συνεργάσιμοι με το προσωπικό, και να δηλώνουν σε κάθε ευκαιρία ότι αισθάνονται καλά και ότι δεν έχουν πλέον ακουστικές ψευδαισθήσεις. Παρέμειναν, παρ’ όλα αυτά, νοσηλευόμενοι από 7 έως 52 ημέρες (με μέσο όρο νοσηλείας τις 19 ημέρες), και όλοι τους αναγκάσθηκαν να παραδεχθούν ότι ήταν ψυχικά ασθενείς και να πάρουν ψυχοφάρμακα (τα οποία βέβαια έφτυναν στις τουαλέτες χωρίς να γίνονται αντιληπτοί από το προσωπικό, όπως έκαναν και άλλοι νοσηλευόμενοι).
Μετά το πέρας της νοσηλείας τους έλαβαν εξιτήριο με την πανομοιότυπη διάγνωση “σχιζοφρένεια σε αποδρομή”, διάγνωση η οποία κατά τον Ρόζενχαν υποδηλώνει ότι για τους ψυχιάτρους η σχιζοφρένεια δεν είναι ποτέ εντελώς θεραπεύσιμη, αλλά μπορεί μόνον να παρουσιάζει κάποιες περιοδικές υφέσεις.
Σε καμιά στιγμή, καθ’ όλη τη διάρκεια του πειράματος, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό δεν υποπτεύθηκε ότι ο Ρόζενχαν ή οι συνεργάτες του θα μπορούσαν να μην ήταν πραγματικοί ασθενείς. Όπως προέκυψε από τη μελέτη των φακέλων των ασθενών (πραγματικών και μη), από την στιγμή που ένα άτομο χαρακτηριζόταν ως σχιζοφρενής, οι γιατροί και οι νοσηλευτές είχαν την τάση να μεταγράφουν και να ερμηνεύουν τα βιογραφικά του στοιχεία, τις συμπεριφορές και τα λόγια του με τέτοιο τρόπο ώστε αυτά να ταιριάζουν με τις επικρατούσες αντιλήψεις της εποχής για την αιτιοπαθολογία και την φύση της σχιζοφρένειας.
Σε αυτό το πλαίσιο η ασυνήθιστη για νοσηλευόμενους συμπεριφορά του Ρόζενχαν και των συνεργατών του (η μόνη άλλωστε ασυνήθιστη συμπεριφορά που είχαν κατά την διάρκεια της νοσηλείας τους), να κρατούν δηλαδή φανερά σημειώσεις για ό,τι συνέβαινε καθημερινά στην κλινική όπου νοσηλευόταν, όχι μόνον δεν προκάλεσε υποψίες, αλλά, και τις ελάχιστες φορές που θεωρήθηκε άξια λόγου και καταγράφηκε στον φάκελό τους, ερμηνεύτηκε απλώς ως μια επιπλέον ένδειξη της ψυχικής τους αρρώστιας.
Σε αντίθεση πάντως με το ψυχιατρικό προσωπικό, αρκετοί από τους αληθινούς ασθενείς αντελήφθησαν ότι οι άνθρωποι του Ρόζενχαν διέφεραν: Από τους 118 νοσηλευόμενους των τριών πρώτων νοσοκομείων, οι 35 εξέφρασαν αμφιβολίες για το αν πράγματι οι συνεργάτες του Ρόζενχαν ήταν ψυχικά ασθενείς και ορισμένοι μάλιστα υπέθεσαν ότι ίσως να ήταν δημοσιογράφοι σε αποστολή ή ερευνητές.
Δεύτερη φάση του πειράματος: Ψυχικά ασθενείς εκλαμβάνονται ως υγιείς
Όταν τα αποτελέσματα του πειράματος άρχισαν να γίνονται γνωστά, ένα εξειδικευμένο στην έρευνα πανεπιστημιακό νοσοκομείο ανακοίνωσε ότι ο Ρόζενχαν και οι ψευδοασθενείς του δεν θα μπορούσαν ποτέ να εξαπατήσουν το δικό του προσωπικό. Ο Ρόζενχαν ήρθε σε επαφή μαζί τους και τους πρότεινε να προσπαθήσουν να εντοπίσουν τον ή τους ψευδοασθενείς που θα έστελνε στους επόμενους τρεις μήνες. Εκείνοι δέχθηκαν την πρόκληση, με αποτέλεσμα το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα από τα 193 άτομα που προσήλθαν για εξέταση στο νοσοκομείο τους τα 41 να χαρακτηριστούν ως “ψευδοασθενείς” και τα 42 ως “ύποπτα προσποίησης”.
Το κωμικοτραγικό όμως της υπόθεσης ήταν ότι ο Ρόζενχαν δεν είχε αποστείλει κανέναν ψευδοασθενή. Έτσι, η δεύτερη φάση της έρευνας επιβεβαίωσε πανηγυρικά τα συμπεράσματα της πρώτης: η ψυχιατρική δεν ήταν σε θέση να διακρίνει με απόλυτη σιγουριά το φυσιολογικό άτομο από το ψυχικά ασθενές, δεν γνώριζε δηλαδή τι ακριβώς ήταν η ψυχική αρρώστια.
Επιπτώσεις και κριτικές
Δημοσιευμένη λίγα χρόνια αφότου ο Έρβινγκ Γκόφμαν είχε εξομοιώσει τα ψυχιατρικά νοσοκομεία με καταπιεστικούς ολοκληρωτικούς θεσμούς, ο Τόμας Σας καταγγείλει την ψυχιατρική ως ψευδοεπιστήμη και ο Μισέλ Φουκώ (όπως και ο Ντέιβιντ Κούπερ) αναδείξει την στενή σχέση της ψυχιατρικής με την κρατική καταστολή και την κυρίαρχη αστική ιδεολογία, η μελέτη του Ρόζενχαν έδωσε μεγαλύτερη ώθηση στο αντιψυχιατρικό κίνημα, που τότε βρισκόταν στο απόγειό του, ενισχύοντας τα επιχειρήματά του με πειραματικά ερευνητικά δεδομένα.
Την υπεράσπιση της θεσμικής ψυχιατρικής απέναντι στο άρθρο του Ρόζενχαν ανέλαβε ο Ρόμπερτ Σπίτσερ, ερευνητής βιομετρικής στο πανεπιστήμιο Κολούμπια και πρόεδρος της επιτροπής που είχε αναλάβει να φέρει εις πέρας την τρίτη αναθεώρηση του Διαγνωστικού και στατιστικού εγχειριδίου των ψυχικών διαταραχών (γνωστού περισσότερο με τα αρχικά DSM), την βίβλο δηλαδή της αμερικανικής ψυχιατρικής εταιρείας. Ο Σπίτσερ κατηγόρησε τον Ρόζενχαν ότι χρησιμοποίησε μη-επιστημονικά αποδεκτές μεθόδους έρευνας (ψευδοασθενείς) και ότι έβγαλε βεβιασμένα συμπεράσματα.Παραποίησε όμως αρκετές φορές τα λεγόμενα του Ρόζενχαν και εντέχνως προσπάθησε να στρέψει την προσοχή από το πρόβλημα εγκυρότητας της ψυχιατρικής διάγνωσης στο πρόβλημα αξιοπιστίας της.
Ο Σπίτσερ αναγνώριζε ότι ο βαθμός αξιοπιστίας των περισσότερων ψυχιατρικών διαγνωστικών κατηγοριών ήταν μετά βίας αποδεκτός. Υποστήριζε όμως ότι η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί αντικαθιστώντας τις μέχρι τότε γενικόλογες περιγραφές των νοσολογικών κατηγοριών με αυστηρά και σαφή κριτήρια, ούτως ώστε όλοι οι ψυχίατροι που θα εξέταζαν τα ίδια άτομα να κατέληγαν απαρεγκλίτως στο ίδιο διαγνωστικό συμπέρασμα.
Και πράγματι ή νέα έκδοση του Διαγνωστικού και στατιστικού εγχειριδίου των ψυχικών διαταραχών (DSM III), το 1980, όπως και αυτές που ακολούθησαν, συνέβαλαν στην αύξηση της αξιοπιστίας των ψυχιατρικών διαγνώσεων (όχι όμως στο βαθμό που φανταζόταν ο Σπίτσερ και σίγουρα όχι για όλες τις νοσολογικές κατηγορίες). Βέβαια, ένα αξιόπιστο διαγνωστικό σύστημα δεν είναι κατ’ ανάγκη και ένα έγκυρο διαγνωστικό σύστημα…
Σταδιακά, και λόγω της υποχώρησης της αντιψυχιατρικής αμφισβήτησης, το πρόβλημα εγκυρότητας της ψυχιατρικής διάγνωσης (στο οποίο πρωτίστως στόχευε η μελέτη του Ρόζενχαν) ξεχάσθηκε ή διακηρύχτηκε λελυμένο λόγω της προόδου των νευροεπιστημών.
Επανάληψη του πειράματος από την Λόρεν Σλέιτερ
Σαράντα χρόνια αργότερα, η ψυχολόγος και συγγραφέας εκλαϊκευμένων επιστημονικών βιβλίων Λόρεν Σλέιτερ θέλησε να επαναλάβει μόνη της το πείραμα του Ρόζενχαν. Παρουσιάσθηκε σε οκτώ νοσοκομεία των Η.Π.Α. λέγοντας, όπως και οι ψευδοασθενείς του Ρόζενχαν, ότι εδώ και κάποιο διάστημα ακούει μια φωνή να της επαναλαμβάνει την λέξη “thud” [γδούπος], χωρίς να αναφέρει κανένα άλλο σύμπτωμα.
Η Σλέιτερ παρατήρησε ότι πολλά πράγματα είχαν αλλάξει από την εποχή που ο Ρόζενχαν δημοσίευσε την μελέτη του: Οι ψυχίατροι ήταν κατά κανόνα ευγενικοί απέναντί της, με ειλικρινή διάθεση να την βοηθήσουν, και πουθενά δεν συνάντησε την απαξιωτική συμπεριφορά του προσωπικού που στιγμάτιζε στην μελέτη του ο Ρόζενχαν. Κανείς από τους ψυχιάτρους που την εξέτασαν δεν θεώρησε ότι υπήρχε αναγκαιότητα εισαγωγής της στο νοσοκομείο. Σχεδόν όλοι τους όμως “διέγνωσαν”, μετά από μια σύντομη συνέντευξη που σε καμία περίπτωση δεν ξεπέρασε τα δεκατρία λεπτά, κατάθλιψη με ψυχωτικά χαρακτηριστικά ή ψυχωτική κατάθλιψη και της συνταγογράφησαν με μεγάλη ευκολία αντιψυχωτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Το “πείραμα” της Σλέιτερ, αν και δεν έχει τις προδιαγραφές ενός επιστημονικού πειράματος, καταδεικνύει ωστόσο ότι, παρά τις όποιες προόδους, η εγκυρότητα της ψυχιατρικής διάγνωσης παραμένει και στις μέρες μας προβληματική.
Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να έχουν μια ερωτική σχέση. Θέλουν να υπάρχει στη ζωή τους αυτός ο ξεχωριστός άνθρωπος. Οι περισσότεροι άνθρωποι χρειάζονται και θέλουν να έχουν φίλους. Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να έχουν στη ζωή τους ανθρώπους που τους αποδέχονται και τους αγαπούν. Αυτές είναι φυσικές και υγιείς επιθυμίες. Η συναισθηματική εξάρτηση είναι σε ένα βαθμό παρούσα σε όλες τις σχέσεις, των υγιών συμπεριλαμβανομένων. Πολλοί άνθρωποι όμως, άνδρες και γυναίκες, δεν χρειάζονται και δεν θέλουν απλώς άλλους ανθρώπους – χρειαζόμαστε τους ανθρώπους. Και το πιθανότερο είναι ότι αυτή η ανάγκη μάς υποκινεί και μας εξουσιάζει.
Το να έχει κάποιος υπερβολική ανάγκη τους άλλους ανθρώπους μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα.Κλειδί της δικής μας ευτυχίας γίνονται οι άλλοι άνθρωποι. Πιστεύω ότι αυτή η επικέντρωση της ζωής μας γύρω από τους άλλους, το ότι συνεχώς η ζωή μας περιστρέφεται γύρω από τους άλλους, βαδίζει χέρι χέρι με την συνεξάρτηση και πηγάζει από τη συναισθηματική μας ανασφάλεια. Πιστεύω, επίσης, ότι και το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αέναης αναζήτησης αποδοχής, στην οποία είμαστε βουτηγμένοι, προέρχεται από την ανασφάλειά μας. Πιστεύουμε ότι κάτι μαγικό συμβαίνει μόνο με τους άλλους και όχι μ’ εμάς.Τα όμορφα συναισθήματα είναι μέσα τους, όχι μέσα μας.Όσο δε λιγότερα όμορφα πράγματα βρίσκουμε στον εαυτό μας, τόσο περισσότερα αναζητάμε στους άλλους. Εκείνοι έχουν τα πάντα, εμείς δεν έχουμε τίποτα. Η δική μας ύπαρξη δεν είναι σημαντική. Μας έχουν εγκαταλείψει και μας έχουν παραμελήσει τόσο συχνά, ώστε καταλήξαμε να εγκαταλείψουμε και εμείς οι ίδιοι τον εαυτό μας.
Αυτή η τεράστια ανάγκη των άλλων, που συνοδεύεται από την πεποίθηση ότι είμαστε ανάξιοι να αγαπηθούμε και από την άποψη ότι οι άνθρωποι ποτέ δεν θα μας συμπαρασταθούν, μπορεί να εμφυτευτεί βαθιά μέσα μας. Ορισμένες φορές θεωρούμε ότι οι άνθρωποι δεν μας συμπαραστέκονται, ενώ στην πραγματικότητα αυτό δεν ισχύει. Η ανάγκη μας μπορεί να επισκιάζει την όρασή μας, εμποδίζοντάς μας να δούμε την αγάπη που υπάρχει γύρω μας και απευθύνεται προς εμάς.
Ορισμένες φορές καμία ανθρώπινη ύπαρξη δεν είναι δυνατόν να βρεθεί στο πλάι μας με τον τρόπο που εμείς θα θέλαμε – να μας απορροφήσει, να μας φροντίζει, να μας κάνει να νιώσουμε καλά, να νιώσουμε ολοκληρωμένοι και ασφαλείς.
Πολλοί από εμάς περιμένουν από τους άλλους τόσο πολλά, και έχουν τόσο πολύ την ανάγκη τους, ώστε συμβιβαζόμαστε με ελάχιστα.Μπορεί να εξαρτηθούμε από προβληματικούς ανθρώπους – από αλκοολικούς ή άλλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα. Μπορεί να εξαρτηθούμε από άτομα που δεν εκτιμάμε ή δεν αγαπάμε ιδιαίτερα.Ορισμένες φορές, έχουμε τόσο πολύ την ανάγκη ενός ανθρώπου, που συμβιβαζόμαστε σχεδόν με τον οποιονδήποτε. Μπορεί να χρειαζόμαστε άτομα που δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες μας. Μπορούμε και στην περίπτωση αυτή να εμπλακούμε σε καταστάσεις στις οποίες έχουμε την ανάγκη να μας συμπαρασταθεί κάποιος, αλλά ο άνθρωπος που έχουμε επιλέξει δεν μπορεί να το κάνει ή δεν θα το κάνει.
Μπορεί ακόμα και να πείσουμε τον εαυτό μας ότι δεν μπορούμε να ζήσουμε χωρίς ένα συγκεκριμένο άτομο, ότι χωρίς το άτομο αυτό στη ζωή μας θα μαραζώσουμε και θα πεθάνουμε.Αν το άτομο αυτό είναι κάποιος αλκοολικός ή κάποιος έντονα προβληματικός άνθρωπος, μπορεί να ανεχτούμε την κακοποίηση και τον παραλογισμό, για να συνεχίσουμε να τον έχουμε στη ζωή μας, ώστε να διατηρήσουμε την πηγή της συναισθηματικής μας ασφάλειας. Η ανάγκη μας γίνεται τόσο μεγάλη, ώστε συμβιβαζόμαστε για μηδαμινά ωφέλη. Οι προσδοκίες μας πέφτουν κάτω από το φυσιολογικό επίπεδο, κάτω από αυτά που θα έπρεπε να περιμένουμε από τις σχέσεις μας γενικώς. Και τότε, παγιδευόμαστε, έχουμε κολλήσει.
[…]
Τελικά, η υπερβολική εξάρτηση από ένα πρόσωπο μπορεί να σκοτώσει την αγάπη.Οι σχέσεις που στηρίζονται μάλλον στη συναισθηματική ανασφάλεια ή ένδεια παρά στην αγάπη, μπορεί να αποβούν καταστροφικές. Δεν λειτουργούν σωστά. Η υπερβολική ένδεια απομακρύνει τους ανθρώπους μεταξύ τους και καταπνίγει την αγάπη. Τρομάζει τους ανθρώπους και τους διώχνει μακριά. Προσελκύει το είδος των ανθρώπων που δεν μας αρμόζει. Έτσι, οι πραγματικές μας ανάγκες δεν καλύπτονται∙ μεγαλώνουν και το ίδιο μεγαλώνει και η απελπισία μας. Επικεντρώνουμε τη ζωή μας γύρω από το πρόσωπο που έχουμε επιλέξει, προσπαθώντας να προστατεύσουμε την πηγή της ασφάλειας και της ευτυχίας μας. Και για να συντελεστεί αυτό αποποιούμαστε το δικαίωμα στην ίδια μας τη ζωή. Έτσι, εξοργιζόμαστε με τον συγκεκριμένο άνθρωπο. Εξουσιαζόμαστε από αυτόν. Εξαρτιόμαστε από αυτόν. Τελικά, αισθανόμαστε πικρία και οργή για τον άνθρωπο από τον οποίο εξαρτιόμαστε, για τον άνθρωπο που μας εξουσιάζει, γιατί έχουμε παραχωρήσει σ’ αυτόν την προσωπική μας δύναμη και τα δικαιώματά μας.
[..]
Γιατί ταλαιπωρούμε έτσι τον εαυτό μας; […] Πολλοί από εμάς έμαθαν να είναι έτσι γιατί, όταν ήταν παιδιά, κάποιος άνθρωπος πολύ σημαντικός για εμάς δεν ήταν σε θέση να μας προσφέρει την αγάπη, την αποδοχή και τη συναισθηματική ασφάλεια που είχαμε ανάγκη.Έτσι, ζήσαμε τη ζωή μας με τον καλύτερο τρόπο που είχαμε να τη ζήσουμε, εξακολουθώντας να αναζητάμε ακαθόριστα ή απελπισμένα κάτι που δεν αποκτήσαμε ποτέ. Άλλοι πάλι, κτυπούν ακόμα το κεφάλι τους στον τοίχο προσπαθώντας να αποκτήσουν την αγάπη αυτή από ανθρώπους, όπως είναι η Μητέρα ή ο Πατέρας, οι οποίοι είναι ανίκανοι να μας δώσουν αυτό που ζητάμε. Και ο κύκλος επαναλαμβάνεται μέχρι τη στιγμή που θα διακοπεί και θα σταματήσει.
Ας κλείσουμε λοιπόν τις εκκρεμούσες υποθέσεις της παιδικής μας ηλικίας όσο καλύτερα μπορούμε. Ας θρηνήσουμε για εκείνες τις απώλειες. Ας αποκτήσουμε κάποια απόσταση από αυτές. Ας διερευνήσουμε πώς επηρεάζουν τα γεγονότα της παιδικής μας ηλικίας τον τρόπο με τον οποίο ενεργούμε σήμερα.
Ας πάψουμε να αναζητούμε την ευτυχία στους άλλους. Η πηγή της ευτυχίας μας και της καλής μας κατάστασης δεν βρίσκεται μέσα σε άλλους ανθρώπους, βρίσκεται μέσα μας.Ας μάθουμε να επικεντρωνόμαστε στον εαυτό μας.
Melody Beattie, «Συνεξάρτηση Τέλος- Πώς να σταματήσετε να ελέγχετε τους άλλους και να αρχίσετε να φροντίζετε τον εαυτό σας», εκδ. Λύχνος (απόσπασμα)
